نهج‌البلاغه| اهمیت شایسته‌سالاری در مناصب حکومتی

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از تسنیم ، ییکی از عوامل مهم و اساسی تقویت و ثبات حکومت اسلامی، مسئلۀ صلاحیت و کارآمدی کارگزاران و مدیران آن است. هر نظام حکومتی بدون توجه به نقش کارگزاران صالح و حتی شایستۀ سمت، نخواهد توانست به مقصد و مقصود خود برسد و به‌مرور زمان کارآیی خود را از دست می‌دهد.

سیرۀ عملی امیرالمؤمنین علیه السلام در حکومتداری بهترین گواه بر این ماجراست؛ آن زمان که در معرفی بهترین معیارها برای مدیران حکومتی خطاب به مالک اشتر نوشتند «بین افراد مختلف به‌دنبال صاحبان کرامت و شرافت و واده‌های شایسته و دارای سوابق نیکو باش؛ سپس بین آن‌ها با دلاورمردان و شجاعان و بخشندگان و جوانمردان رابطه برقرار کن، زیرا آن‌ها جامع بزرگوارى، و شاخه‌هایى از خوبى و احسانند؛ ثمَّ الْصَقْ بِذَوِى الاَْحْسابِ وَ اَهْلِ الْبُیُوتاتِ الصّالِحَةِ وَ السَّوابِقِ الْحَسَنَةِ، ثُمَّ اَهْلِ النَّجْدَةِ وَ الشَّجاعَةِ وَ السَّخاءِ وَ السَّماحَةِ جِماعٌ مِنَ الْکَرَمِ، وَ شُعَبٌ مِنَ الْعُرْفِ.»

آن حضرت در سیرۀ سیاسی‌شان به‌خوبی نشان دادند که یکی از عوامل فروپاشی و ناکارآمدی نظام‌ هر کشوری، زوال عدل است که عمدتاً به‌دلیل مدیریت ناصالح، ناسالم و یا حتی عدم گزینش افراد شایسته رخ می‌دهد. افرادی که بدون لحاظ کردن شایستگی‌های لازم، خود را در مقام اداره قرار می‌دهند، یا مدیرانی که با وجود افراد شایسته‌تر، افراد دیگری را در یک پست حکومتی نصب می‌کنند، بالاترین خیانت‌ها را مرتکب می‌شوند و موجبات رکود جامعه را فراهم می‌آورند و در دنیا و آخرت مورد غضب الهی واقع می‌شوند. امیر مؤمنان علیه السلام به‌عنوان حاکم اسلامی به یکی از فرمانداران خویش در اهواز نوشت: «ای رفاعه، بدان که این حکومت امانتی است که هرکس به آن خیانت کند، لعنت خداوند را تا روز قیامت به‌همراه خواهد داشت و هرکس خیانتکاری را به‌کار گیرد پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در دنیا و آخرت از او بیزار است؛ یَا رِفَاعَةُ أَنَّ هَذِهِ اَلْإِمَارَةَ أَمَانَةٌ فَمَنْ جَعَلَهَا خِیَانَةً فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اَللَّهِ إِلَى یَوْمِ اَلْقِیَامَةِ وَ مَنِ اِسْتَعْمَلَ خَائِناً فَإِنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنْهُ بَرِیءٌ فِی اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ. (مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل, ج17, ص355)

بنابراین از دیدگاه دینی، مسئولیت امانتی است جهت خدمت به خلق و برای رضای خالق که در گام اول صاحبان آن باید واجد صلاحیت لازم باشند؛  به همین جهت است که امیرالمؤمنین علیه السلام پاسخگویی به خداوند متعال و مالک روز جزا و پاسخگویی به مردم را مکرراً به کارگزاران خود متذکر شده‌اند و آنان را از عواقب امور بیم و هشدار داده‌اند تا بی‌مهابا سمتی را قبول نکنند؛ همچنان که باید مدنظر داشت گزینش افراد باید برآمده از همان مسئلۀ عدلی باشد که بر همگان مبرهن است، اما گاهی در بزنگاه‌ها فدای مقاصد دنیوی و یا حزبی می‌شود.

نتیجه آنکه عدم‌توانایی در سپردن منصب‌های حکومتی از مهم‌ترین نقطه‌ضعف‌های مدیران جامعه شناخته می‌شود؛ همچنان که ممکن است این کار به‌دلیل ضعف‌های شخصیتی و به‌دلیل مقاصد حزبی و یا رقابت‌های سیاسی و یا استفاده از امتیازات خویشاوندی و یا جناحی باشد.